ابراهیم خانی (شله زرد) نذری تاریخی کرمانی ها
پختن شله زرد یا به گویش قدیمی ترهای کرمان ابراهیم خانی، یکی از رسومی است که در ماه های محرم و صفر و ماه مبارک رمضان رواج دارد ، نذری که از دوران ابراهیم خان ظهیر الدوله و درست بعد از خرابی های به جا مانده از آغا محمدخان در کرمان به یادگار مانده و خود داستانی زیبا در پی دارد.
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی لوار ما، میگویند وقتی ابراهیم خان ظهیرالدوله والی ایالت کرمان و سیستان و بلوچستان شد، پس از ورود به کرمان شهری دید ویران با ملتی که یا اکثر مردانشان کشته شده بودند و یا آن که کور و نابینا بودند.
فقر و فلاکت و قحطی در کرمان بیداد می کرد و ابراهیم خان مردد که چه کاری می شود کرد.
ابراهیم خان گزارشی به پایتخت ارسال می کندو ضمن اینکه از شاه میخواهد که ۵ سال کرمان و کرمانی ها را از پرداخت مالیات معاف دارند تقاضای بودجه ای ویژه را برای آبادانی کرمان می نماید.
وی می نویسد: مرا حکومت شهری فرستاده اید که مردمانش عدهای کور و مفلوک و بیمار و قحطی زده اند و….
و باید به این شهر توجه ویژه شود.
ابراهیم خان سپس به فکر چاره اندیشی می افتد وِ برای اینکه بتواند کمی از آلام مردم را تسکین دهد هر ظهر و شام با درست کردن برنج و خورشت و فرستادن آن به در خانه های مردم کرمان تغذیه و قوت لایموت مردم را تامین می نماید و از سوی دیگر با ساختن قنوات و آباد کردن دهات و رونق بخشیدن به کشاورزی و رونق بخشیدن به تجارت و…. سعی میکند تا این شهر را به دوران شکوهش بازگرداند.
نکته قابل توجه اینکه ابراهیم خان به فرهنگ و هنر علاقه خاصی داشته و حضور شاعران و … در کنار وی و تاسیس مدرسه ای بزرگ در کرمان جهت تحصیل علوم مختلف نشان از همین علاقه دارد.
همچنین ملابمانعلی راجی کرمانی به تشویق و ترغیب ابراهیم خان، جنگ های حضرت پیغمبر (ص) و حضرت امیر(ع) را بر وزن اشعار شاهنامه فردوسی (بحر متقارب) سروده که نام کتاب آن حمله حیدری می باشد.
ابراهیم خان خود نیز دستی در شعر داشته، که “طغرل” تخلص میکرده و ابیات بسیاری از وی به یادگار مانده است.
این بیت مشهور از اوست :
*فخر یثرب و بطحا شد زکین شهید امروز*
*شمع بزم او ادنی قامتش خمید امروز*
خدمات ابراهیم خان ظهیر الدوله به کرمان بسیار زیاد بوده و در این یادداشت قصد پرداختن به آن را نداریم.
برگردیم به ماجرای ابراهیم خانی؛
داستان نذری دادن ابراهیم خان اما بسیار زیبا و دلنشین است.
میگویند ابراهیم خان هر روز خودش به آشپزخانه سرکشی میکرده، غذاهای مردم را خودش در ظرفهای مخصوص که ضرب سلام علی ابراهیم را در کف خود داشتند میریخته و به کارکنان و خدمه خود می داده تا بین مردم توزیع کنند.
روزی اما سرآشپز دربار ابراهیم خان می بیند که برنج ها خمیر شده اند
چند دیگ از ده ها دیگ مسین پر از برنج شفته شده.
هر لحظه ممکن بود که ابراهیم خان سر برسد.
آشپز بیچاره از ترس اینکه امروز چه به مردم کرمان بدهد و چه جواب حاکم را بدهد دل در دلش نبود ؛ ابراهیم خان وارد آشپز خانه میشود، آشپزها آرام آرام ابراهیم خان را در جریان میگذارند وی لیکن بدون آنکه خم به ابرو بیاورد لحظهای به فکر فرو می رود و آنگاه دستور می دهد تا شکر و زعفران و گلاب بیاورند و به برنج خمیر شده اضافه کنند و چنین میشود که *شله زرد* یا همان ابراهیم خانی متولد می شود، کارکنان و خدمه ارگ حکومتی ابراهیم خانی را به در خانه مردم کرمان میبرند و این غذای جدید بیش از انتظار مورد استقبال مردم واقع می شود.
و پس از آن نتیجه خوشایند ابراهیمخان دستور میدهد که به جای چلو خورشت هر روز در کاسه های مخصوص ابراهیمی(که در بازارکرمان تولید شده و ضرب میخورد) به در خانه های مردم ابراهیم خانی توزیع کنند و این نذر تا چند سال که مردم کرمان روی پای خود بایستند ادامه داشت .
ابراهیم خان ظهیر الدوله آنقدر در آبادانی این شهر کوشید تا بلکه مردمان کرمان خاطره ظلم های آغا محمدخان را فراموش کنند .
و حالا سالها از آن روزها میگذرد و از ابراهیم خان این حاکم مردم دوست و مترقی مجموعه ای تاریخی مانده و غذایی خوشمزه به نام ابراهیم خانی و سلام علی ابراهیم که بر تارک بادگیر مدرسه ابراهیم خان خودنمایی میکند.
-اکنون ابراهیم خانی یا همان شله زرد به عنوان یکی از اصلی ترین نذری های کرمانی ها و البته ایرانی ها در ایام خاص بین مردم و فقرا توزیع میشود و همه مردم این سنت حسنه به یادگارمانده از ابراهیم خان را ارج می نهند.
ابراهیم خان ظهیرالدوله ۲۴ سال (از ۱۲۱۸ تا ۱۲۴۰ ه. ق) حکمران کرمان بود.
*عبدالرحیم عبدالکریمی*
💠💠💠