جایگاه نقد در جامعه و ادبیات/ ضرورت، مجرا و موانع
یکشنبه پنجم مردادماه ۱۴۰۴در نشستی صمیمی از سلسله جلسات انجمن ادبی مرتجا، محبوبه برزمند ، شاعر و مدرس ادبیات ، ضمن تبیین مفهومی نقد، سه پرسش اساسی را واکاوی کرد:
۱. چه متونی قابلیت نقد دارند؟
۲. چه کسانی میتوانند نقد کنند؟
۳. چرا جامعه ما با نقد و پذیرش آن، فاصله دارد؟
۱. *چه متونی قابلیت نقد دارند* ؟
در ابتدای جلسه، برزمند با تأکید بر اینکه هر متنی قابلیت نقد شدن دارد، توضیح داد: «هر نوشته یا اثری که حامل اندیشه، احساس یا پیامی باشد، از شعر و داستان گرفته تا یک مقاله، اطلاعیه یا حتی پست شبکههای اجتماعی، بالقوه زمینه نقد دارد. با این حال، عمق، چندلایگی و ساختار متون میزان نقدپذیری آنها را تعیین میکند. متون عمیقتر و ساختارمندتر بیشتر قابل نقد و تفسیر هستند، اما حتی سادهترین آثار نیز از منظر زبان، هدف و تاثیرگذاری قابل ارزیابیاند.»
*۲. چه کسانی میتوانند نقد کنند؟*
در بخش دوم، موضوع صاحبصلاحیت بودن برای نقد مطرح شد. برزمند اشاره کرد همه حق دارند نظر خود را درباره آثار بیان کنند، اما نقد عمیق و اثرگذار نیازمند پشتوانه نظری، شناخت حوزه و رعایت انصاف است. هرکسی که چنین ویژگیهایی را در خود تقویت کند، میتواند سهم ارزشمندی در فرایند نقد داشته باشد.
۳. *چرا جامعه ما نقدپذیر نیست*؟
ایشان در بخش پایانی، با اشاره به تجربیات شخصیِ خود در فضای ادبی، به این سؤال پاسخ داده شد که چرا جامعه ما به نقد حساس و گاه واکنشگراست. ایشان بیان کرد: «ریشه این واکنش را باید در مسائلی چون تربیت خانوادگی و آموزشی، فضای اجتماعی بسته، ترس از قضاوت و گاه فقدان مهارتهای گفتوگوی نقّادانه جستوجو کرد. نظامهای خانوادگی، آموزشی و اجتماعی سلطهطلب و اقتدارجو افرادی نقدپذیر نخواهد داشت. ما باید نقد را نه تهدید، بلکه فرصتی برای رشد بدانیم.»
این جلسه با هدف بازاندیشی در فرهنگ نقد، میتواند آغازگر روندی نو برای گفتوگوی خلاق و سازنده باشد.
گفتنی ست انجمن ادبی مرتجا بیش از دو سال است که در شهر سیرجان فعالیت می کند و نام خود را از شاعر فقید معاصر زنده یاد محمدحسن مرتجا گرفته است و نشست های هفتگی آن یکشنبه ها برگزار می گردد.
