پژوهش و جایگاه آن در عرصه‌ی دفاع مقدس
✍️یادداشت: بهروز خشت زر
اگر بخواهیم در یک کلام جایگاه و اهمیت پژوهش را در عرصه‌ی دفاع مقدس مشخص کنیم باید به این کلام نغز از مقام معظم رهبری اشاره کنیم. ایشان فرمودند: «عنصر تحقیق و پژوهش در همه جا به صورت یک اصل در مجموعه کارها و فعالیت‌ها باید مورد توجه قرار گیرد.»
*اهمیت پژوهش و تحقیق در عرصه‌ی دفاع مقدس*
اهمیت پژوهش و تحقیق در عرصه‌های مختلف بخصوص عرصه‌ی دفاع مقدس بر کسی پوشیده نیست. هرجا موضوعی از پژوهش و اعتبار تحقیقاتی برخوردار باشد، ماندگارتر و اثرگذار خواهد بود و در طول زمان از گند آسیب‌ها در امان می‌ماند.
لذا بدون انجام مطالعات و پژوهش، برنامه‌ریزی‌ها در زمینه‌های مختلف فاقد وجاهت علمی بوده و در نتیجه اثربخشی و بازخورد لازم را نخواهد داشت.
در واقع، پژوهش مبنا و پشتوانه‌ی علمی تمامی برنامه‌ها بوده و به آن جهت می‌بخشد.
*سیاست‌گذاری در عرصەی پـژوهش دفـاع مقـدّس*
دفاع مقدّس بخش مهم و تعیین کننده‌ای از تاریخ معاصر کشور است و به‌منظور استفادەی مطلوب از دستاوردهای آن، نیازمند پژوهش موشکافانه، علمی و دقیق از دفاع مقدّس هستیم.
می‌توان گفت حادثه دفاع مقدس و این همه کار بزرگی که در آن هشت سال انجام گرفته، در خور شناخته شدن و شناساندن است.
بدون شک بخش مهمی از فرآیند شناخته شدن و شناساندن حماسه بسیار بزرگی مانند دفاع مقدس از طریق انجام پژوهش‌ها و تحقیقات علمی و همچنین آموزش و ترویج آن صورت می‌گیرد.
لذا می‌توان گفت سیاست‌گذاری در عرصەی پـژوهش دفـاع مقـدّس بـه عهـدەی نهادهای دفاع مقدّس است. شاید بتوان گفـت کـه نخسـتین گـام در ایـن عرصه‌ها، تمرکـز بـر سازمان‌ها و نهادهای پژوهشی دفاع مقدّس باشد؛ به عبارت دیگر، نهادهـای متـولی دفـاع مقـدّس باید بتوانند از طریق مجهزشدن به ابزارها و فنون مدیریت دانش و روش شناسـی بـه تقویـت خـود بپردازند و آنچه مهم است، این است که باید واقعیت دفاع‌مقدس را به‌خوبی با بیان علمی و پژوهشی بیان کنیم.
*چرایی و ضرورت پژوهش در عرصه‌ی دفاع مقدس*
در این مجال به بارزترین دلایل چرایی و ضرورت پژوهش در عرصه‌ی دفاع مقدس می‌پردازیم.
▫️دست‌هایی درصددند تا واقعیت‌های دفاع مقدس را مورد تحریف قرار دهند. طرح شبهات، ابهام‌ها و سوالات و پرسش‌هایی که بارها پاسخ آن داده‌شده است با قصد زمینه‌سازی برای تحریف واقعیت‌های جنگ مطرح می‌شود. پژوهش‌های علمی درباره موضوعات متنوع جنگ مانع از تحریف تاریخ جنگ خواهد شد.
▫️با وجود گذشت چند دهه از شروع و پایان جنگ هنوز نتوانسته‌ایم دستاوردهای ارزشمند جنگ هشت‌ساله را به جهانی که تشنه دریافت این دستاوردها و پیام‌هاست برسانیم؛ چراکه پژوهش‌های درخوری که موردتوجه و استقبال جهانیان باشد و قابل‌ارائه در مجامع و مراکز علمی باشد انجام‌نشده است.
▫️بسیاری از سرفصل‌های روشن جنگ نیز حتی نیازمند بازخوانی و پژوهش مجدانه است؛ سرفصل‌هایی چون دلایل شروع و آغاز جنگ، مشارکت و حمایت مستقیم و غیرمستقیم بیش از سی کشور از آغازگر جنگ، دلایل طولانی شدن جنگ و نقش قدرت‌ها در این میان، دلایل ادامه و پایان جنگ و…
▫️ما به‌عنوان یک کشور و نظام مستقل که می‌خواهیم روی پای خود بایستیم باید از درس‌ها، پیام‌ها و دستاوردهای دوران جنگ هشت‌ساله که صحنه مقاومت و ایستادگی یک ملت بوده است بهره‌برداری کنیم و این مهم ممکن نیست مگر با پرداختن به پژوهش‌های متقن، علمی و نظام‌مند درباره موضوعات مختلف دفاع مقدس که امروزه کارایی دارد.
▫️ادبیات جنگ که نمایشگر روح حماسی یک ملت مقاوم در صحنه جنگ است و فرهنگ ایستادگی را به نسل‌های آتی منتقل خواهد کرد، برای غنای خود نیازمند تحقیق و پژوهش است. هر چه پژوهش درباره موضوعات و ابعاد گوناگون جنگ متقن‌تر، واقعی‌تر و علمی‌تر باشد ادبیات جنگ به همان میزان رشد یافته‌تر و تأثیرگذارتر خواهد بود. امروزه فاصله زیاد و معناداری بین کارهای پژوهشی و غیرپژوهشی در عرصه‌ی دفاع مقدس ملاحظه می‌شود. این فاصله و خلأ با برنامه‌ریزی، ایجاد انگیزه در پژوهشگران و مراکز پژوهشی و با اهمیت دادن به امر پژوهش باید پُر شود. ادبیات جنگ باید بر پایه تحقیق و پژوهش بناگذاری و از آورده‌های پژوهش سیراب شود.
▫️دفاع مقدس به‌عنوان یک تجربه گران‌بها و واقعی در تاریخ نه‌چندان دور این کشور، دارای ویژگی‌ها و مؤلفه‌هایی است که مایه برون‌رفت جامعه از مشکلات و معضلات خواهد بود. برخورداری امروزی از ویژگی‌ها و مؤلفه‌های آن دوران شکوهمند برای برون‌رفت از مشکلات و معضلات، مستلزم پژوهش‌های همه‌جانبه درباره موضوعات دفاع مقدس و روزآمد کردن آن‌هاست. دفاع مقدس پیام‌های روشنی برای اداره و مدیریت جهادی جامعه در عرصه‌های گوناگون دارد. این پیام‌ها از خلال پژوهش‌هایی که انجام خواهد شد قابل فراگیری و دسترسی است.
▫️پژوهش و تحقیق یعنی برخورد معقول و منطقی با حوادث و رویدادهای تلخ و شیرین جنگ به‌منظور درس‌آموزی از آن است. بازتاب خاطرات برخورد احساسی و عاطفی با جنگ است که در جایگاه خود لازم و ضروری است اما برای بهره‌مندی حداکثری از معارف جنگ ناگزیر به پژوهش و تحقیق در ابعاد گوناگون جنگ هستیم.
▫️رهبر معظم انقلاب با اعتقاد راسخی که به حقانیت دفاع مقدس دارند بارها و در مناسبت‌های مختلف فرموده‌اند که سالیان سال باید درباره دفاع مقدس نوشته شود و محصولات فرهنگی از جمله کتاب، فیلم و… تولید شود. لازمه استمرار در نوشتن درباره موضوعات دفاع مقدس و تولید محصولات فرهنگیِ تأثیرگذار که انعکاس بین‌المللی هم داشته باشد این است که پژوهشگران، محققین و مراکز پژوهشی با جدَیت تمام به میدان بیایند و با ارائه‌ی کارهای پژوهشی دستان نویسندگان و هنرمندان را پُر کنند. بی‌شک حمایت مادی و معنوی از پژوهشگران و مراکز پژوهشی شرط لازم و کافی تولید پژوهش‌های فاخر است.
▫️ انقلاب اسلامی در گام دوم خود به دنبال تمدن‌سازی و دست‌یابی به الگوی پیشرفت همه‌جانبه و در همه زمینه‌هاست. لازمه گام برداشتن در مسیر تمدن‌سازی، خوداتکایی، خودباوری، اعتمادبه‌نفس عمومی، برخورداری از قدرت و توان علمی، مدیریت خلاقانه، خطرپذیر و نوآوری و ابتکار است. دوران هشت‌ساله دفاع مقدس تجربه موفقی است برای دست‌یابی به رمز و راز همه آنچه که لازمه حرکت در مسیر تمدن‌سازی و ارائه الگوی پیشرفت و بالندگی است. پژوهش و تحقیق روشی است مناسب برای شناخت و واکاوی عوامل موفقیت در کوران حوادثی که هر یک به‌تنهایی قادر بود یک کشور و یک ملت را از پای درآورد!
▫️ سبک زندگی ایرانی-اسلامی گمشده نسل حاضر در وانفسای تهاجم فرهنگ غرب برای حقنه کردن سبک و اسلوب زندگی غربی است. برای مقابله با این اندیشه، ارجاع و بازگشت به تجربه عملی و موفق زندگی در ساحت و زمانه دفاع مقدس راهگشا و درس‌آموز است. نگاهی به مؤلفه‌ها، ویژگی‌ها و سبک زندگی رزمندگان و شهدا سرمشقی است برای نسل نوجوان و جوان که طالب الگوهای عملی برای زندگی‌های موفق، بانشاط و سرزنده که تأمین‌کننده دو بعد حیات مادی و معنوی زندگی باشد، هستند. دست‌یابی به چنین الگوهایی در پرتو پژوهش و تحقیق بر مدار سبک و شیوه‌ی زندگی رزمندگان، ایثارگران، آزادگان، شهدا و خانواده آنان محقق خواهد شد. با تحقیق و پژوهش در لابه‌لای جزئیات زندگی آنان می‌توان به سرفصل‌ها و سرشاخه‌های اصلی و عملی زندگی‌های موفق دست یافت.
*راهکارها و پیشنهادات جهت بهره‌برداری حداکثری از معارف پژوهشی عرصه‌ی دفاع مقدس*
جهت تحقق و بهره‌برداری حداکثری از مفاهیم و معارف پژوهشی دفاع مقدس، راهکار‌هایی وجود دارد که در اینجا به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم.
▫️تشکیل بانک اطلاعات دفاع مقدّس؛
▫️تأسیس تشکُل‌ها و کارگروه‌های ویـژه برای پژوهشگران دفاع مقدّس؛
▫️ثبت عملکرد پژوهشی پژوهشـگران دفـاع مقـدّس؛
▫️تـرویج و تقویـت نشریات مرتب با دفاع مقدّس؛
▫️کارآمد نمودن همایش‌ها و سـمینارها و جهـت دهـی فعالیـت پژوهشـی اعضای هیئت علمی و دانشجویان در راستای ارزش‌ها و دستاوردهای دفاع مقدس؛
▫️به روز نمودن روش‌ها و محتوای آمـوزشی و ارتقای سطح و کیفیّت کتب دفاع مقدّس؛
▫️برگزاری کارگاه هـای آموزش روش تحقیق برای ایثارگران و پژوهشگران؛
▫️تعیین اولویت های پژوهشی نیروهای مسـلح و حاکمیـت روحیـەی بسیجی در میان پژوهشگران؛
▫️طبقه بندی تخصصی دستاوردهای دفاع مقـدّس و تـدوین راهبـرد کلـی و راهکارهای عملی قابل توجه در تحقق بخشیدن به اهداف پژوهش دفاع مقدّس.
در پایان باید این نکته را یادآور شد که بهترین راه کشف حقایق دفاع مقدس، نگاه پژوهشگرانه به آن از طریق محققان صاحب سبک و متعهد به صداقت در انتقال یافته‌های پژوهشی است تا بتوانیم از لابه‌لای تاریخ پرافتخار هشت سال دفاع مقدس، چراغی فرا روی نسل‌های آینده کشور روشن کنیم.