اثر تغییر اقلیم بر اقتصاد معیشتی

به گزارش لوار ما، زمانی که صحبت از تغییرات اقلیمی می شود، این دیدگاه به وجود می آید که چنین تغییراتی در طول زمان های طولانی و شاید چند صده رخ بدهند.

اما دورههای کوتاه اقلیمی می تواننداثر مخربی بر طبیعت داشته باشند. در حال حاضر گستره ایران درگیر خشسکالی شدید می باشد. در این میان برداشت بی رویه از منابع آب زیر زمینی با هدف توسعه کشاورزی و تامین نیاز جمعیت رو به رشد، سبب شده تا اثر سوء اقلیم، چند برابر گردد و چهره ۹۰% از دشت های کشور دچار تغییرات عمده گردد.
فرونشست زمین یکی از عواقب این پدیده است که خود همراه با شکاف های طولی دیده می شود. دشت جیرفت به عنوان یکی از حاصلخیز ترین دشت های کشور دست کم از ۲۰ سال گذشته تا به امروز درگیر این بلای خانمان سوز بوده است. تغییر اقلیم از یک سو و توسعه کشاورزی از سوی دیگر سبب شده تا سطح سفره های آب زیر زمینی (آبخوان) از چند ده متری زمین به چند صد متری برود و در حال حاضر عمیق ترین چاه های دشت جیرفت در محدوده دوساری به عمق ۲۴۰ متر رسیده اند. اما حتی این عمق هم نتوانسته پاسخ گوی خشونت انسان علیه طبیعت باشد.
آمار ها وضعیت تکان دهنده ای را در این منطقه نشان داده اند. بر اساس آنچه در تصاویر ماهواره ای مشاهده می شود، سرعت رشد شکاف ها چند متر در روز است (بسته به فصول مختلف متفاوت می باشد). آیا واقعا دشت های این منطقه تحمل این حجم از بی توجهی به طبیعت را دارند؟
متاسفانه در تمامی این دو دهه، هیچ اقدام فنی و اصولی از سوی هیچ یک از نهاد های دولتی برای کنترل فرونشست صورت نگرفته است که این مسئله خود یکی از دلایلی است که موجب افزایش نرخ نشست زمین تا ۱۳ سانتی متر در سال (در بخش جنوب شرقی دشت جیرفت) شده است. اما اطلاعات مربوط به طول شکاف های فرونشست بسیار تکان دهنده است. طبق اندازه گیری هایی که توسط زمین شناسان صورت گرفته است، دست کم طول کل شکاف ها در دشت جیرفت تا ۱۵۰۰ کیلومتر می رسد!!!!
خوشبختانه طی یک سال اخیر، به همت جمعی از مسئولین منطقه و محققین جامعه علمی کشور، گام هایی هر چند کوچک برای مقابله با فرونشست منطقه برداشته شده است.
شواهد گویای آن است که سیلاب، هر ساله خسارت های هنگفتی را در این منطقه به بار می آورد. اما زمین شناسان بر این باور هستند که با مدیریت همین سیلاب های خانمان بر انداز می توان به جنگ فرونشست زمین رفت. نیرویی در مقابل نیروی دیگر!!! آری کنترل سیلاب، نفوذ اصولی آن به عمق زمین، مدیریت برداشت آب های زیر زمینی، اصلاح الگوی کشت و …. می تواند به عنوان تنها نسخه کارآمد برای مقابله با آسیب های جدی ناشی از فرونشست زمین به شمار بیاید.

تصویر ۱: داده های تصویر ماهواره ای رادار (Sentinel-1) برای گستره دشت جیرفت و مناطق همجوار در سال ۲۰۲۱٫ رنگ قرمز مناطق با نشست زمین را نمایش می دهند(جنوب دشت جیرفت)

تصویر ۲: گوشه از آثار مخرب فرونشست زمین شامل ایجاد شکاف های عمیق و طویل در دشت جیرفت، تغییر مسیر آبراهه ها و نهر ها، کج شدن تاسیسات انتقال برق، قطع شدن لوله های زیر زمینی، خشک شدن چاه ها در اثر ادغام سفره های آب زیر زمینی، تغییرات کیفیت آب و …

تصویر ۳: اثر فرونشست بر خشک شدن چاه های آب منطقه به دلیل ادغام سفره های آب زیر زمین و فرار آب به اعماق بیشتر سبب شده تا چهره منطقه تنها در طی ۲ سال، شاهد تغییر زمین های کشاورزی به بیابان باشیم.