لزوم توجه به ثبت ملی قالی گل سرخ اسفندقه/ تصویر

قالی گل سرخ اسفندقه یکی از انواع صنایع دستی بومی این دهستان است که از گذشته تا به امروز در این خطه تولید می شود و اینک در معرض خطر فراموشی و مرز نیستی قرار گرفته است. طرح و نقش پردازی این قالی چنان است که گویی از فراز آسمان به تماشای باغی نشسته ایم.

این باغ خرم و رنگارنگ آراسته است به نقش مایه های گل سرخ که برگرفته از گل ها و برگ های کمابیش طبیعی گل بوته های گل سرخ محمدی یا گل سوری می باشد که بومی ایران بوده و باید در نقوش ایرانی جای گیرد و اطالق نام گلفرنگ بر آن ها صادق نیست.

طرح گل سرخ طبق تحقیقات میدانی از پارچه ای به نام گلرخ که تجار برای محمدباقرخان) خان و بزرگ اسفندقه( می آوردند اقتباس شده است. اساس این طرح استفاده از گل های طبیعی از جمله گل سرخ یا رز شکفته با برگ های اطرافش است که مستلزم به کارگیری رنگ های تند مخصوصا رنگ سرخ است.
رنگ سرخ به عنوان یک عنصر بصری نقش مهم و تاثیرگذاری در زیبایی و جذابیت این بافته دارد. در این قالی مانند سایر بافته های سنتی گذشته از ترکیب های رنگی متضاد استفاده می شود به طوری که از رنگ تیره برای زمینه و رنگ های متعدد و درخشان در متن آن به صورت طبیعت گرایانه استفاده گردیده است.

حاشیه های این قالی را حاشیه هاشمی- حاشیه الله عباسی و حاشیه منجق تشکیل می دهند. این بافته ی منحصر به فرد در دهه های اخیر مورد بی توجهی قرار گرفته و تنها سهم قالیبافان اسفندقه ای از قالی هایشان همان هم نشینی هایشان با گل های سرخ و بخشیدن طراوت دست هایشان به
لطافت گل ها و فروغ چشمانشان به نقش های قالی گل سرخ است و چشمانشان آن قدر در تار و پود گره خورده اند که تار شده اند و دستانشان رمقی ندارد برای از نو برپاکردن دارها. در سال های اخیر با توجه به خشکسالی های پیایی در منطقه جنوب کرمان و کم رونق شدن کشاورزی و دامداری در این ناحیه و پیامد ناگزیرش که مهاجرت از روستاها به شهرها می باشد
نیاز است که توجه بیشتری به حرفه قالی بافی و دست بافته های زیبا و منحصر به فرد مردمان این نواحی شود تا در سایه این بافته ها دو امر اشتغال در روستاها و اقتصاد مقاومتی نیز که مورد توجه دولت است محقق شود.

با توجه به وجود ۲۰۰۰بافنده در جنوب کرمان)شامل اسفندقه( در صورتی که حمایتی از طریق بخش های خصوصی و دولتی از این بافندگان صورت
گیرد ظرفیت خوبی برای اشتغال زایی و توسعه این منطقه توسط این حرفه و فعاالنش وجود دارد. اقداماتی از جنس همان اعمالی که در رابطه با گلیم شیرکی پیچ سیرجان صورت پذیرفت می تواند سرمشق خوبی در این زمینه باشد. اقداماتی نظیر ثبت جهانی گلیم شیرکی پیچ که در سال گذشته به وقوع پیوست و باعث مطرح شدن شهر سیرجان به عنوان شهر جهانی
گلیم شد. این کارها باعث شد تا بافندگان هنرمند گلیم شیرکی پیچ سیرجان عالوه بر خانه داری مشغول بافت این گلیم نیز باشند و از این راه نیز به اقتصاد خانوارها کمک شایانی بکنند. این گلیم خوش نقش و نگار که از آن برای تولید کیف. تابلو. رویه صندلی هاو چیزهای دیگر استفاده می شود در سالیان گذشته بخشی از صادرات غیرنفتی کشور را نیز تشکیل می دهد.
یادمان نرود که در سال های اخیر فرش دست باف ایرانی در بازارهای جهانی بر اثر رقابت های شدید و ناعادالنه کشورهایی نظیر هند و پاکستان و افغانستان و حتی چین دچار تقاضای نزولی شده است. در راه بهبود این وضعیت می توان با اتخاذ روش هایی نظیر استفاده از رنگ طبیعی در بافت قالی ها و دیگر دست بافته ها و هم چنین صدور شناسنامه برای آن ها که
دربرگیرنده عکس بافنده و مدت زمان بافت و ویزگی های گوناگونشان به زبان های مختلف می باشد گام برداشت و سطح تقاضای این محصوالت را در سطح ملی و جهانی باال برد.

نخستین اقدام در این راه ثبت ملی این بافته ها نظیر قالی گل سرخ اسفندقه است که با وجود مطرح شدن در سال های اخیر هنوز راه به جایی نبرده است. با توجه به تغییر و تحوالتی که این ماه ها اداره میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان کرمان به خود دیده امید است که در سایه حمایت ریاست جدید این سازمان که خود نیز دارای سوابق مدیریتی توانا در اداره صنایع دستی استان می باشد این امر مورد توجه ویژه قرار گیرد تا
میراث گذشتگان مردم خونگرم این خطه به دست فراموشی سپرده نشود و آنگاه همگی گل سرخ را می بینیم که( می رقصد به شبنمی و می نازد به عالمی)

علیرضا امیر تیموری

کارشناس ارشد باستان شناسی