دیپلماسی علمی؛ فرصتی راهبردی برای کرمانِ برفراز

مقدمه

در دنیای پیچیده و درهم‌تنیده امروز، علم و دانش دیگر تنها ابزار تحقیقاتی یا آموزشی نیستند؛ بلکه به ابزاری راهبردی در تعاملات بین‌المللی تبدیل شده‌اند. اینجاست که مفهوم «دیپلماسی علمی» بیش از پیش اهمیت می‌یابد؛ مفهومی که در آن علم به عنوان زبان مشترک ملت‌ها و بستری برای همکاری‌های صلح‌آمیز، توسعه‌محور و آینده‌نگر ایفای نقش می‌کند.

استان کرمان با پیشینه‌ای غنی در علم، فرهنگ و تمدن، امروز بیش از هر زمان دیگر نیازمند بهره‌گیری از دیپلماسی علمی برای تثبیت جایگاه خود در مسیر توسعه پایدار و تحقق شعار مدبرانه «کرمانِ بر فراز» استاندار انگیزه مند است. ظرفیت‌های دانشگاهی قابل توجه، وجود مراکز تحقیقاتی فعال و تجربه موفق بین‌المللی‌سازی به ‌ویژه در دانشگاه علوم پزشکی کرمان، این استان را در موقعیتی ممتاز برای نقش‌آفرینی در دیپلماسی علمی قرار داده است.

دیپلماسی علمی؛ از نظریه تا عمل در کرمان

دیپلماسی علمی در سطح جهانی، اغلب با سه کارکرد اصلی شناخته می‌شود: علم برای دیپلماسی (Science for diplomacy)، دیپلماسی برای علم (Diplomacy for science) و علم در دیپلماسی (Science in diplomacy). کرمان می‌تواند با تکیه بر این سه محور، بستری  سرآمد برای توسعه ارتباطات علمی بین‌المللی، جذب سرمایه علمی و فکری، و ایفای نقش در حل چالش‌های فرامرزی مانند تغییرات اقلیمی، بحران آب، سلامت همگانی و امنیت غذایی باشد.

ظرفیت‌های دانشگاهی کرمان؛ سرمایه‌ای راهبردی

دانشگاه‌های کرمان، از جمله دانشگاه شهید باهنر، دانشگاه علوم پزشکی کرمان، و سایر مراکز آموزش عالی استان، دارای زیرساخت‌های علمی و انسانی ارزشمندی هستند. دانشگاه علوم پزشکی کرمان طی سال‌های اخیر گام‌های مؤثری در مسیر بین‌المللی‌سازی برداشته است. جذب دانشجویان خارجی، همکاری‌های پژوهشی با نهادهای علمی معتبر جهانی، مشارکت در کنسرسیوم‌های بین‌المللی و برگزاری دوره‌های آموزشی مشترک، نمونه‌هایی از این تجربه موفق‌اند.

تجربه دانشگاه علوم پزشکی کرمان می‌تواند الگویی الهام‌بخش برای سایر دانشگاه‌ها و حتی دیگر استان‌ها باشد. در شرایطی که کشور نیازمند تقویت جایگاه علمی و تعاملات بین‌المللی سازنده است، استان‌هایی چون کرمان می‌توانند با رویکردی علمی و آینده‌نگر، درهای جدیدی به روی توسعه باز کنند.

از ظرفیت تا الگو؛ مسئولیت تاریخی کرمان

با بهره‌گیری هدفمند از دیپلماسی علمی، کرمان می‌تواند نه ‌تنها در حوزه آموزش عالی و پژوهش، بلکه در اقتصاد دانش‌بنیان، گردشگری علمی، توسعه فناوری‌های نوین و حتی دیپلماسی فرهنگی، نقش‌آفرین باشد. این مسیر البته نیازمند سیاست‌گذاری هماهنگ، حمایت از نخبگان، ارتقاء زبان علمی بین‌المللی در دانشگاه‌ها و توسعه زیرساخت‌های فناورانه است.

دیپلماسی علمی فرصتی استراتژیک برای بازتعریف جایگاه کرمان در سطح ملی و بین‌المللی است. تحقق «کرمانِ برفراز» بدون نگاه جهانی و همکاری‌های علمی فرامرزی، شعاری ناتمام خواهد بود. اکنون زمان آن فرا رسیده که با درک این فرصت، کرمان را به الگویی نوآور، علمی و متصل به جهان تبدیل کنیم؛ الگویی که نه‌تنها برای استان، بلکه برای آینده ایران نیز الهام‌بخش باشد.

نگارنده ی این مقاله با بیش از دو دهه تجربه در حوزه فعالیت‌های علمی بین‌المللی و گذراندن دوره‌های تخصصی در زمینه دیپلماسی علمی و دیپلماسی سلامت، بر این است که استان کرمان امروز در نقطه‌ای ایستاده که می‌تواند با بهره‌گیری هوشمندانه از ظرفیت‌های علمی و دانشگاهی خود، به‌ویژه تجربه موفق دانشگاه علوم پزشکی کرمان در بین‌المللی‌سازی، گامی بلندتر از سایر استان‌ها بردارد. این فرصت نه یک مسیر تدریجی، بلکه یک میانبر راهبردی برای «سبقت» علمی، فرهنگی و اقتصادی از بسیاری استان های دیگر کشور است. بدیهی است، اگر نگاه ما به علم، تنها آموزشی یا پژوهشی باقی بماند، مسیر توسعه طولانی و پرهزینه خواهد بود؛ اما اگر از علم به‌مثابه ابزار دیپلماسی و تعامل جهانی بهره بگیریم، کرمان می‌تواند ظرف چند سال، به الگویی ملی در استفاده از دیپلماسی علمی برای توسعه منطقه‌ای بدل شود. اکنون زمان اقدام است؛ نه در آینده‌ای مبهم، بلکه در لحظه‌ای روشن که نباید از دست برود.

منبع: منتشر شده در نشریه برهان