پر آوازه ترین واژه در نامه باستان

در پهنه ادب پارسی، شاهنامه، کتابی است که با خرد آغاز می گردد و در طول داستانهای دلاویز و گاه شفقت برانگیز آن نیز گاه و بیگاه به ستایش خرد می پردازد وخرد را زیبنده ترین گوهری می داند که وجود انسان را آراسته است.
نخست آفرینش خرد را شناس
نگهبان جان است وآن سه پاس

سه پاس تو چشم است وگوش وزبان
کزین سه رسد،نیک بود بی گمان

نصرت صفی نیا نیز بر این عقیده هست که،فردوسی پیش از آنکه شاعر رزم ونبرد باشد،شاعر خرد و فرهنگ ودانش وآرمان های والای انسانی ونگه دارنده تمامی ابعاد فرهنگی پر شکوه وپر افتخار ملی است.
سهم او در پهنه ادب و فرهنگ ایرانی منحصر به خود اوست واگر جز این بود،شاهنامه،شاه نامه ها نمی گشت وخردورزی یکی از ابعاد نگرش اوست.
واژه خرد در شاهنامه،این کاخ بلند سخن،به فراوانی به کار گرفته شده،چنان که می توانست خرد نامه نامیده شود.در دیدگاه فردوسی،مفاهیم در برگیرنده خرد،والاترین جایگاه را از آغاز تا پایان دفاتر از آن خود کرده است.
نکته حائز اهمیت این است که. فردوسی در زمانی این ابیات را بر پیشانی اثر بشکوهش نقش بسته که شیعه بودن یک جرم خطیر محسوب می شده وسلطان محمود در جهان انگشت در کرده بود وقرمطی می جست.
زرین کوب هم می گوید: بی شک یکی از منابع مهم فردوسی در پردازش هنرمندانه خرد در شاهنامه،حکمت خسروانی ومتون پیش از اسلام بوده است.
اما این امر،نباید مارا از تاثیر دین مبین اسلام بر فردوسی غافل کند.
خرد بهترین موهبت ایزدی است و هیچ چیزی برتر از آن نیست،همه نیکوئی ها ارزش و اعتبار ویژه ای دارند،ولی خرد نمود ویژه تری دارد.خرد مایه درخشندگی بزرگان ومهتران است و چیزی را نمی توان برتر از آن متصور بود.خرد از جان بیدار،چرخ شهریاران،دانش برتر است.
که دانش به شب پاسبان من است
خرد تاج بیدار جان من است
‌‌‌‌. —-
تو چیزی مدان کز خرد برتر است
خرد بر همه نیکوی ها سر است

——–

روان در سخن گفتن آژیر کن
کمان کن خرد را سخن تیر کن
——-

خرد،شاه باید زبان پهلوان
چو خواهی که بی رنج ماند روان

کتاب دادگری تالیف:دکتر فریبا دانشور

‌