اگر کتاب نبود، هنوز در حاشیه رودخانه‌ها و غارها بودیم
یادداشت دکتر حسین سبزه صادقی
به دانش فزای و به یزدان گرای
که او باد جان ترا رهنمای
بپرسیدم از مرد نیکو سخن
کسی کو بسال و خرد بد کهن
که از ما به یزدان که نزدیکتر
که را نزد او راه باریکتر
چنین داد پاسخ که دانش گزین
چو خواهی ز پروردگار آفرین
توانا بود هر که دانا بود
ز دانش دل پیر برنا بود
یکی از کتاب‌هایی که عامل پیوند نسل‌ها و اقوام مختلف ایران بزرگ فرهنگی با هویت، تاریخ و فرهنگ آنان بوده، بی‌شک شاهنامه حکیم توس فردوسی است که با استفاده از خدای‌نامک‌ها و سایر منابع مکتوب و شفاهی با صرف عمر گرانمایه و قریحه بی‌مانند خود این اثر سترگ را آفرید و به راستی که بسی رنج برد در آن سال سی و عجم زنده کرد بدین پارسی، اگر داستان‌های جذاب شاهنامه کتابت نمی‌شدند و جوهر این نظم بی‌نظیر دانش‌محور، هویت‌آفرین حماسی تاریخی و مروج خردورزی بر پوست و کاغذ نمی‌نشست و شیرازه نمی‌گرفت آیا از این همه زیبایی جاری شده بر ذهن و زبان فردوسی چیزی به ما می‌رسید تا حال، جامعه‌شناسان ادبیات تحلیل کنند که سی‌مرغ شاهنامه نماد مردم است که التیام‌دهنده‌ی تنهایی زال می‌شود؟ و…، اگر کتیبه داریوش، فرمان پادشاه حمورابی مکتوب نشده بود آیا امروز ما می‌توانستم از صحبت‌های آنان باخبر باشیم؟
شایان ذکر است بشر از چند هزار سال پیش به نیاز خویش به فرهنگ مکتوب پی‌برد، خط را ابداع کرد، الواح گلی را ساخت و از برگ‌های نی مردابی، پاپیروس را تولید کرد تا افکار و تجربه‌هایش را ثبت و ضبط کند تا در بی‌قراری و بی‌ثباتی فرهنگ شفاهی گم و گور نشوند. بی‌گمان بشر تجربه‌هایش را در هر حوزه‌ای که نام ببرید با رسانه مانا و دیرسال کتاب است که حفظ کرده و به نسل‌های بعدی انتقال داده است. اگر کتاب نبود شاید ما هنوز درگیر زندگی ابتدایی خود در سکونت‌گاه‌های ناپایدار حاشیه رودخانه‌ها و غارها بودیم، مگر نه این است که امروز هم همه علوم به مدد کتاب تدریس و آموزش داده می‌شوند؛
از آموزش‌های فنی و حرفه‌ای بگیر تا آموزش‌های تخصصی هوا‌فضا، از حقوق و روانشناسی در علوم انسانی تا آموزش‌های تخصصی ریز و درشت دنیای تخصص‌محور امروز .
درباره کتاب نوشتن در واقع نوشتن از بدیهیات است چرا که نوشتن خود جز اصلی کتاب است، کتاب را دوست داریم چرا که اگر نبود همچنان مجبور بودیم از ترک‌های غار به تاریکی مبهم جهان وهم و نا‌آگاهی نظاره گر باشیم.
هفته‌ی کتاب بهانه‌ی خوبی است که به خود یادآوری کنیم که اگر اینجاییم همه‌اش را مدیون حضور مؤثر کتابیم، هر چند که توجه ما نسبت به کتاب کمتر شده و جهان از ما پیشی گرفته است و امروزه آنها آنجاترند و ما اینجاتر.
احسان جان احمدی دوست دیرینه و ارزشمند ما، امیدوارم که این یادداشت کوتاه بتواند چراغ قبول خاطر شما مدیرمسئول گرامی و مخاطبان نشریه وزین روشنفکری را بیفروزد، باقی بقایتان.
هفته کتاب مبارک، در ضمن یادت باشد که ناشر لبخند توام و حق چاپ دلتنگی‌هایم محفوظ است.
منتشر شده در شماره ۱۵۴ نشریه روشنفکری – ۲۳ آبان‌ماه ۱۴۰۲